Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 3 grudnia 2002 roku zawarte w Dzienniku Ustaw z Dzienniku Ustaw z dnia 21 grudnia 2002 roku wprowadza przepisy w sprawie wymagań Dobrej Praktyki Wytwarzania. Rozporządzenie to określa wymagania Dobrej Praktyki Wytwarzania, których spełnienie jest warunkiem uzyskania zezwolenia na wytwarzanie środków farmaceutycznych. Określa, jaka klasa czystości powietrza musi być utrzymywana w pomieszczeniu lub określonej strefie przy produkcji leków.

Rozporządzenie szczegółowo omawia jak powinna przebiegać produkcja leków sterylnych i niesterylnych. Przy produkcji tych leków powinny być zachowane szczególne wymagania, mające na celu zminimalizowanie ryzyka zanieczyszczenia mikrobiologicznego oraz mechanicznego. Rozporządzenie reguluje szczegółowo metodę oznaczania czystości mikrobiologicznej i zanieczyszczeń cząstkami mechanicznymi i nakazuje stosować normy CEN/ISO. Według rozporządzenia produkcja powinna spełniać następujące wymagania::

• produkcja produktów sterylnych powinna odbywać się w pomieszczeniach czystych, do których kadra pracownicza i niezbędny sprzęt wprowadzany jest przez śluzy powietrzne. Pomieszczenia czyste powinny być utrzymane w odpowiednich standardach czystości,
• wszystkie czynności począwszy od przygotowania składników po napełnianie powinno przebiegać w oddzielnych pomieszczeniach w obrębie obszaru czystego,
• wytwarzanie produktu sterylnego dzieli się na: preparaty, które można sterylizować w opakowaniu bezpośrednim i preparaty produkowane aseptycznie,
• wytwarzanie produktów sterylnych powinno przebiegać w obszarze, w którym utrzymany jest odpowiedni poziom czystości środowiska, w celu minimalizacji możliwości zanieczyszczenia produktu.

Przy wytwarzaniu produktów sterylnych farmaceutycznych wyróżnia się cztery klasy czystości powietrza:

• klasa A – jest to klasa, w której wykonywane są czynności największego ryzyka np. napełnianie, zamykane korkami, wykonywanie aseptycznych połączeń, miejsca gdzie produkt ma kontakt ze środowiskiem,
• klasa B – klasa ta stanowi najczęściej rolę strefy oddzielającej klasę A od klasy C,
• klasa C i D – są to pomieszczenia, w których przeprowadza się mniej krytyczne etapy wytwarzania produktów sterylnych np. przygotowanie roztworów.

W tabeli poniżej zestawiono klasy czystości powietrza wg rozporządzenia rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie wymagań Dobrej Praktyki Wytwarzania z dnia 3 grudnia 2002 roku.

Klasa	Maksymalna koncentracja cząstek w m3 dla cząstek >=
	Stan spoczynku		Stan pracy
	0,5 mm	5 mm	0,5 mm	5 mm
A	3 500	0	3 500	0
B	3 500	0	350 000	2 000
C	350 000	2 000	3 500 000	20 000
D	3 500 000	20 000	nie określona	nie określona

W tabeli poniżej zestawiono klasy czystości powietrza wg rozporządzenia rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie wymagań Dobrej Praktyki Wytwarzania z dnia 28 kwietnia 2022 r. (str 73)

Klasa	Maksymalna koncentracja cząstek w m3 dla cząstek >=
	Stan spoczynku		Stan pracy
	0,5 mm	5 mm	0,5 mm	5 mm
A	3 520	20	3 520	20
B	3 520	29	352 000	2 900
C	352 000	2 900	3 520 000	29 000
D	3 520 000	29 000	nie określona	nie określona

W celu klasyfikacji obszaru klasy A minimalna objętość próby pobieranej w każdym punkcie pomiarowym wynosi 1m3. Dla klasy A maksymalna dopuszczalna liczba cząstek ≥ 5,0 μm jest określona przez wymagania normy ISO dla klasy 4.8. Dla klasy B („w spoczynku”) obowiązuje limit normy ISO klasy 5 dla obu wymiarów cząstek. W klasie C („w spoczynku” oraz „w działaniu”) obowiązuje odpowiednio limit klasy 7 i 8 według normy ISO. Dla klasy D („w spoczynku”) liczba cząstek odpowiada wymaganiom normy ISO klasy 8. Wymagania PN–EN ISO 14644–1:2005 określają metodologię co do minimalnej liczby punktów poboru próbek, jak i wielkości próby w oparciu o limity cząstek o największym wymiarze dla danej klasy oraz metody oceny otrzymanych danych.

Przy wytwarzaniu sterylnych produktów leczniczych wyróżnia się cztery klasy czystości powietrza. Klasa A: obowiązuje w wydzielonej strefie, w której są wykonywane czynności największego ryzyka, np.: w strefie napełniania, w strefie zamykania korkami, w strefie, gdzie są wykonywane aseptyczne połączenia, oraz w miejscach, gdzie znajdują się otwarte ampułki i fiolki. Zwykle takie warunki pracy zapewnia się przez laminarny przepływ powietrza. Systemy laminarnego przepływu powietrza zapewniają w otwartych pomieszczeniach czystych jednorodną szybkość przepływu powietrza w miejscu pracy w zakresie od 0,36 do 0,54 m/s (wartość zalecana). Utrzymanie tych parametrów jest zwalidowane i możliwe do udowodnienia w każdym czasie. Jednokierunkowy przepływ powietrza i jego mniejsze prędkości mogą być stosowane w zamkniętych izolatorach i skrzynkach z rękawicami. Klasa B: Przy produkcji aseptycznej i napełnianiu obowiązuje w strefie stanowiącej środowisko dla klasy A. Klasa C i D: obowiązuje w pomieszczeniach czystych, w których przeprowadza się mniej krytyczne etapy wytwarzania produktów sterylnych.

Stan spoczynku oznacza, że w pomieszczeniu pracują wszystkie urządzenia bez obsługi personelu. Stan pracy oznacza, że w pomieszczeniu pracują wszystkie urządzenia i przebywa personel. Przykładowe czynności, które mogą być wykonywane w pomieszczeniach określonej klasy, podano w tabeli nr 7.

• Przykładowe czynności, które mogą być wykonywane w pomieszczeniach określonej klasy

Klasa	Przykładowe czynności wykonywane dla produktów z końcową sterylizacją	Przykładowe czynności wykonywane przy produkcji aseptycznej
A	Napełnianie produktami, kiedy występuje wyjątkowe ryzyko	Przygotowanie i napełnianie aseptyczne
C	Przygotowanie roztworów, kiedy występuje wyjątkowe ryzyko. Napełnianie produktami	Przygotowanie roztworów, które będą filtrowane
D	Przygotowanie roztworów i składników do późniejszego napełniania	Postępowanie z komponentami po myciu

W porównaniu do U.S. Federal Standard209e i PN-EN ISO 14644-1:2002 w rozporządzeniu zostały określone dopuszczalne zalecane limity zanieczyszczeń mikrobiologicznych mogące wystąpić w pomieszczeniu czystym w stanie pracy w poszczególnych klasach. Dopuszczalne limity zanieczyszczeń mikrobiologicznych zamieszczono w tabeli poniżej.

•  Zalecane limity zanieczyszczeń mikrobiologicznych w pomieszczeń czystych wg rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie wymagań Dobrej Praktyki Wytwarzania

Klasa czystości	Próbka powietrza liczba komórek/m3	Płytki osadowe (śr.90mm) liczba komórek/4godz	Płytki odciskowe (śr. 55mm) liczba komórek/4godz	Odcisk rękawicy 5 palców liczba komórek/rękawicę
A	< 1	< 1	< 1	< 1
B	10	5	5	5
C	100	50	25	–
D	200	100	50	–

Poziom zanieczyszczenia powietrza cząstkami i zanieczyszczeniami mikrobiologicznymi przy produkcji leków sterylnych powinien być monitorowany. Monitorowanie powinno być prowadzone w sposób ciągły.